- DSC02147.jpg (46.61 KiB) เข้าดูแล้ว 120949 ครั้ง
สืบเนื่องจากคำถามที่มักถามกันบ่อยๆว่าจะเลือกใช้จานหน้าแบบไหนดี? และความสงสัยว่า จานหน้าที่มีอยู่ จะพอใช้หรือไม่? ส่วนใบจานแต่ละแบบแตกต่างกันสักเท่าไร? คำถามเหล่านี้สามารถแก้โจทย์ได้ไม่ยากหากเราเข้าใจเรื่อง "อัตราทดเกียร์" โดยเฉพาะเรื่องที่ว่าด้วย "ดัชนีทดเกียร์" ซึ่งดูจะเป็นเรื่องซับซ้อนเพราะเป็นเรื่องของคณิตศาสตร์และตัวเลขทศนิยมยุ่บยั่บไปหมด แต่แท้ที่จริงแล้ว มันคือตรรกะง่ายๆๆของการได้เรปียบเชิงกลพื้นฐานนั่นเอง
- DSC02146.jpg (31.11 KiB) เข้าดูแล้ว 120949 ครั้ง
เรื่องของการประเมินการได้เรปียบเชิงกลของเกียร์จักรยาน มันเริ่มมาจากแนวคิดง่ายๆครับ ตรงที่การขับเคลื่อนให้ล้อหลังหมุนไป 1 รอบ เราต้องหมุน"ขาจาน" ที่ติดอยู๋กับจานหน้าไปเท่าไหร่ ซึ่งระยะทั้งหมดนี้ถูกระบุอยู๋ด้วยจำนวนฟันของเฟืองและจานที่สัมพันธ์เชื่อมโยงกันด้วยโซ่และข้อต่อโซ่แต่ละข้อ กล่าวกันง่ายๆก็คือ หากจานหน้าเคลื่อนที่ไป 11 ฟัน ก็หมายถึงโซ่เคลื่อนที่ไป 11 ข้อ และแน่นอนว่าเฟืองหลังที่ติดอยู๋กับล้อก็เคลื่อนที่ไป 11 ฟันเท่ากันนั่นเอง ต่อไปก็ต้องมาดูกันว่า 11 ฟันที่เฟืองหลังนั้น เป็นระยะการเคลื่อนที่เท่าไหร่กันแน่
หรือในอีกนัยหนึ่งก็หมายถึง จานหน้าหากเคลื่อนที่ไปครบหนึ่งรอบ สมมุติกันตรงนี้เ)็นตุ๊กตากันที่จานหน้า 50 ฟัน ก็หมายถึงระยะการเคลื่อนที่ของโซ่ 50 ข้อ และระยะของการวิ่งของเฟือง 50 ฟัน เอาล่ะครับ สมมุติกันเล่นๆว่า โซ่พาดอยู๋บนเฟือง 15 ฟัน ก็หมายถึง ระยะทางที่เฟืองนั้นเคลื่อนที่ไปเป็นจำนวน 3.33 รอบ (ขาจานวิ่งครบ 1 รอบ ได้เท่ากับระยะทางล้อหมุนไป 3.33 รอบ) และแน่นอนว่าเมื่อนำมาคำนวนกับเส้นรอบวงของล้อและยางในแต่ละขนาด ก็จะได้ระยะทางที่ สามารถสร้างได้จากการวนขาจาน 1 รอบ พอนำไปคูณกับจำนวนรอบขาต่อนาที แล้วไปคูณกับ 60 สิ่งที่ได้ก็คือ ... ความเร็ว คิดเป็น ระยะทางต่อชั่วโมงที่ทำได้จากอัตราทดเกียร์นั้นๆ ที่รอบขานั้นๆ
- DSC02145.jpg (29.64 KiB) เข้าดูแล้ว 120949 ครั้ง
ต่อไปเราจะมาดูค่าดัชนีเกียร์ของจานหน้าแบบต่างๆ โดยครั้งนี้ผมจะใช้เฉพาะเฟืองมาตรฐานสากลนิยม 11-28 เป็นหลัก นอกจากนั้นก็ต้องรบกวนให้ทุกท่านนำไปคำนวนเทียบเคียงกันเองนะครับ
*ตารางดังต่อไปในี้ใช้สัดส่วนทศนิยม 1 ตำแหน่งโดยปัดลงหรือขึ้นตามทศนิยมตำแหน่งที่สอง
- all table.jpg (111.92 KiB) เข้าดูแล้ว 120950 ครั้ง
- table 1.jpg (35.74 KiB) เข้าดูแล้ว 120950 ครั้ง
จานหน้า 53 เฟือง 11 ทำความเร็วได้ 60.85 กม./ชม.
จานหน้า 52 เฟือง 11 ทำความเร็วได้ 59.70 กม./ชม.
จานหน้า 50 เฟือง 11 ทำความเร็วได้ 57.40 กม./ชม.
สำหรับจาน 52 และ 53 ก็คงไม่ต้องคุยกันเยอะ เพราะจริงๆแล้วอัตราทดที่ได้ถือว่าใกล้กันมากๆ ซึ่งมีจุดเด่นที่เหมาะสมสำหรับนักปั่นสมัครเล่นที่น้อยคนจะมีแรง"กระทืบ" จานหน้าลงไปถึงเฟือง 11 ได้บนทางราบ ดังจะเห็นได้ว่าหากใช้จาน 52 บนเฟือง 11 เราจะได้อัตราทดที่เบากว่าจาน 53 นิดหน่อยแต่ก็ไปได้เร็วกว่าจาน 53 บนเฟือง 12 ดังนั้น หากใครที่พบว่าสามารถกระชากจาน 53 บนเฟือง 12 ได้ แต่แทบจะไม่มีโอกาสไปถึงเฟือง 11 เลย ลองหันไปมองจาน 52 และอาจจะสามารถมีแรงเหลือไปถึงเฟือง 11 ซึ่งจะได้ความเร็วสูงสุดมากกว่าจาน 53 เฟือง 12 เสียด้วยซ้ำ
แต่สำหรับจาน 50 ฟัน ซึ่งหลายๆสำนักยกให้เป็นจานที่เหมาะที่สุดสำหรับนักปั่นแนวนันทนาการ แนวท่องเที่ยวที่ไม่ได้เน้นการทำความเร็วแข่งขัน เพราะอย่างที่เห็นว่าหากปั่นที่เกียร์หนักสุด(จาน 50 เฟือง 11) ก็สามารถทำความเร็วได้ถึง 57.4 กม./ชม. ที่รอบขาร้อยรอบต่อนาทีเข้าไปแล้ว ซึ่งเกินพอสำหรับการเดินทางโดยทั่วไป แต่พอมามองในสถานการณ์แข่งขัน เราลองมาพิจารณาจากรอบขาต่างๆต่อไปนี้ดูนะครับว่าได้ความเร็วเท่าไหร่กัน
- DSC02144.jpg (30.57 KiB) เข้าดูแล้ว 120949 ครั้ง
จานหน้า 50 เฟือง 11 รอขา 110rpm ทำความเร็วได้ 63.15 กม./ชม.
จานหน้า 50 เฟือง 11 รอขา 120rpm ทำความเร็วได้ 68.89 กม./ชม.
จานหน้า 50 เฟือง 11 รอขา 130rpm ทำความเร็วได้ 74.63 กม./ชม.
จานหน้า 50 เฟือง 11 รอขา 140rpm ทำความเร็วได้ 80.37 กม./ชม.
ถ้าท่านสามารถสปรินท์ด้วยรอบขา 110 รอบต่อนาที ก็จะสามารถทำความเร็วได้สุงกว่าจานหน้า 53 เฟือง 11 ที่รอบขา 100 รอบต่อนาทีได้แล้ว ซึ่งมันพอจะไปถึงระดับแข่งขันได้ โดยเฉพาะระดับสมัครเล่น เพราะบนทางราบระดับสมัครเล่นขา อบต. ขาวัดใจ จะมีซักกี่คน กี่รายการที่สปรินท์กันได้ทะลุ 65 กม./ชม. ?? แต่ปัญหามันไม่ได้อยู่ที่หน้าเส้นชัยเท่านั้น เพราะเสือหมอบไม่ได้มีแค่ทางราบ และขึ้นเขา ที่เส้นทางลงเขายาวๆ ในการแข่งขันบางครั้งทำความเร็วกันทะลุ 70 กม./ชม. แช่กันนานๆ ซึ่งนั้นหมายถึงการทำรอบขา 120-130 รอบต่อนาทีเพื่อทำความเร็วให้ได้ตามคนอื่นๆทัน ถามว่ามันจะยากอย่างไร ผมว่าให้ท่านลองเอาเองดีกว่าครับ ถ้าทำได้และคิดว่าสะดวกกับแนวทางนี้ ผมก็ขอสรุปตรงนี้ไปเลยว่า จานหน้าแบบ 50/34 หรือแบบคอมแพ็ค เป็นตัวเลือกที่น่าจะเหมาะมากๆกับท่าน แต่หากทดลองซอยยิก 130 รอบต่อนาทีแช่ 5-6 นาทีแล้วไม่รอด ... แล้วอยากจะซิ่งบนเส้นทางแนวแข่งขัน อาจต้องปิดประตูทางเลือกของจานคอมแพ็คไปเสียตรงนี้
ส่วนสายนันทนาการ ออกกำลังกาย ทัวริ่ง สนุกสนาน อ่านมาถึงตรงนี้ น่าจะชัดเจนลงเอยกันแล้วว่า จานหน้าแบบ 50/34 ไม่ได้ด้อยหรือตอบสนองการใช้งานของแนวทางนี้ไม่ได้แต่อย่างไร มีก็เพียงสถานการณ์เฉพาะบางอย่างที่อาจจะไม่สะดวกนัก แต่เมื่อแลกมากับความ"เบา" เวลาขึ้นเขา (เดี๋ยวมาว่ากัน) คงสามารถชั่งน้ำหนักกันได้ไม่ยาก
บนเขาและทางชัน
- table 2.jpg (34.22 KiB) เข้าดูแล้ว 120950 ครั้ง
ค่าดัชนี 1.2 จานหน้า 34 เฟือง 28
ค่าดัชนี 1.2 จานหน้า 36 เฟือง 30
ค่าดัชนี 1.2 จานหน้า 39 เฟือง 33
นั่นก็แปลว่า หากตีนผีของท่านรองรับได้แล้วล่ะก็ เราสามารถเพิ่มขนาดเฟืองเพื่อให้ได้อัตราทดเดียวกันกับจานหน้าแบบคอมแพ็คช่วยทุ่นแรงบนเขาก็ทำได้ (แต่สิ่งที่เสียไปคือความต่อเนื่องของเกียร์ต่างๆ เพราะเฟืองต้องกระโดดมากขึ้น) หรือสามารถถามใจตัวเราเองได้ในโอกาสที่รู้สึกว่า "เฟืองหมด" บนเขาว่า เราต้องการอีก 1 เสต็ปเพื่อช่วยเราหรือไม่ ที่สำคัญ อีกประการที่ละเลยไม่ได้แม้แต่ในสนามแข่งก็คือ การที่มีอัตราทดที่เบาขา ใช้รอบขาบนเขาได้มากขึ้น ก็ช่วยให้ถนอมกล้ามเนื้อ ลดแรงเค้นและแรงเครียดของกล้ามเนื้อในการขึ้นเขาได้ ยังผลให้สามารถใช้พลังกล้ามเนื้อในการเร่ง กระชากได้ในสถานการณ์ที่ต้องการนั่นเอง
- DSC02142.jpg (25.79 KiB) เข้าดูแล้ว 120949 ครั้ง
เพราะการเลือกใช้เกียร์ ไม่ได้มองเฉพาะการทดแรง และการทำความเร็วสูงสุดเท่านั้น มันยังหมายถึงความต่อเนื่องในการไล่ระดับการทดแรง ไปจนถึงการ "เผื่อ" ถึงสถานการณ์ต่างๆที่ครบเครื่อง แน่นอนว่าหากเทไปทางใดทางหนึ่งก็ย่อมเสียอีกทางหรืออีกสองทางไปด้วย หากจะขยายเกียร์ให้ครอบคลุมด้วยการขยายจำนวนฟันของเฟือง ก็จะเสียความต่อเนื่องของเกียร์ หากเน้นไปที่อัตราทดเบาๆ ก็ย่อมเสียเกียร์หนักในการทำความเร็ว(โดยเฉพาะบานทางลงเขา) ในทางกลับกันหากเน้นไปที่การทำความเร็วบนทางราบ ก็ต้องยอมเสียอัตราทดบนเขาชันสุดๆไปบ้างนั่นเอง
จะเลือกใช้อย่างไรนั้น คงต้องอยู่ที่แต่ละท่าน ตอบคำถามกับตัวเองว่า จะปั่นแบบไหน อย่างไร ปั่นที่ไหน อย่างไร ถึงจะเป็นข้อสรุปที่เหมาะสมที่สุด
ยังไม่จบครับ ยังมีอีกเรื่องที่น่านำมาพูดกัน ซึ่งเรื่องนี้จะเชื่อมโยงไปถึงเทคนิคการเลือกใช้เกียร์ให้สัมพันธ์กับความต่อเนื่องของการทดแรง และนำไปสู่เทคโนโลยีใหม่ของเกียร์ Shimano ในปี 2017 ที่เคยพูดถึงกับมาก่อนแล้ว กับเทคโนโลยี Synchronize Shifting ที่เกยีร์ไฟฟ้า เลือกใช้อัตราทดที่เหมาะสมให้ทันทีเมื่อเราทำการเปลี่ยนจานหน้า
- table 3.jpg (63.42 KiB) เข้าดูแล้ว 120950 ครั้ง
ในทางกลับกัน เมื่อเราขึ้นเขาอยู่บนเฟืองนั้นมาได้ ต่อจากนั้นจะเป็นทางราบหรือลงเขา ต้องการทำความเร็ว จากเดิมที่อยู่จานเล็กกับเฟือง 14 (เขาคงไม่ชันมาก) เมื่อใกล้ถึงยอดเขา ก็สลับไปใช้จานใหญ่แล้สเลือกเฟืองใหญ่ขึ้น 2 เสต็ปก็จะได้อัตราทดเดียวกัน จากนั้นเมื่อดิ่งลงเขาทำความเร็วก็ไล่เฟืองหลังเล็กลงเรื่อยๆมาได้ไม่ยาก
และนี่คือตัวอย่างในหลายๆสิบสถานการณ์ที่เราสามารถเลือกใช้อัตราทดเกียร์ให้เกิดประโยชน์ได้มากกว่าแค่การใช้เกียร์ให้เหมาะกับสถานการณ์ตรงนั้น และกลายเป็นหนึ่งในความฉลาดของการพัฒนาระบบเปลี่ยนเกียร์อัจฉรียะของชุดเกียร์ไฟฟ้า Shimano Dura Ace Di2 9100 ที่จะมาในปี 2017 สำหรับนักปั่นที่ไม่ได้มองหาของคู่มือรดับโปรก็อย่าได้เสียใจไปครับ ทักษะนี้ทำได้ทุกคน ทำได้ทุกชุด ทุกยี่ห้อ เพียงแต่เราต้องรู้จัก เรียนรู้ และเลือกใช้เอง ระบบไฟฟ้ามันแค่เข้ามาช่วยอำนวยความสะดวกของการทำงานเท่านั้น
ปิดท้ายหากปัญหาอยู๋ที่ เฟืองไม่พอบนเขา กับกดไม่ลงบนทางราบ จะเฟืองกระด้งจานน้ำจิ้ม หรืออะไรก็แล้วก็ยังไม่ไหว สุดท้ายก็ต้องกลับมาหาที่"ขา" ของเราแล้วล่ะครับ จักรยาน เครื่องยนต์ก็คือมนุษย์ เครื่องยนต์กำลังน้อย ก็ต้องเลือกใช้ระบบทดกำลังมาช่วย แต่ช่วยได้มากน้อยแค่ไหน อยู่ที่การเลือกบริหารจัดการของแต่ละคน สุดท้ายอาจจบลงที่มีจานอยู่บ้านหลายชุด เฟืองอีกหลายแบบ เอาไว้เลือกใช้ ซึ่งก็ไม่ผิดครับ เราแก้ปัญหาได้ด้วย "เงิน" เป็นทางแก้ที่ว่องไวที่สุด (แค่มีเงินก็แก้ได้) อย่างไรก็ตาม แก้ปัญหาที่แรง อาจจะช้าแต่เราได้ผลที่มากกว่าแค่ความสนุกกับจักรยาน เพราะสิ่งที่เราได้คือความแข็งแรง หรือสุขภาพของเรานั่นเอง รวมถึง เทคนิคและทักษะ ที่สามารถช่วยทดแทนได้ทั้งแรง และ พลังทรัพย์ เอาเป็นว่า เบี้ยน้อย แรงถอย ใช้กึ๋นเข้ามาแทน[homeimg=300,250]http://www.thaimtb.com/forum/picture_mt ... 980743.jpg[/homeimg]
